Dr n. med. Witold Klemarczyk
Specjalista pediatra gastroenterolog – Poradnia Gastroenterologiczna Zakładu Żywienia Instytutu Matki i Dziecka
Błędy w żywieniu i brak suplementacji, które powodują niedobór witaminy D w organizmie, są najczęstszą przyczyną występowania krzywicy u dzieci – tłumaczy dr n. med. Witold Klemarczyk, z Poradni Gastroenterologicznej Zakładu Żywienia Instytutu Matki i Dziecka. Objawy tej choroby mogą pojawić się u niemowląt, a część z objawów klinicznych pozostawia ślad do końca życia.
Osoby w jakim wieku są najbardziej narażone na krzywicę?
Krzywica jest chorobą wieku dziecięcego, gdyż wynika z nieprawidłowej mineralizacji intensywnie rosnącej tkanki kostnej. Pierwsze objawy mogą być widoczne u niemowląt. Szczególnie narażone są dzieci, które szybko zwiększają swoją masę i długość ciała. W ostatnich latach, niemałą grupą ryzyka są noworodki, które urodziły się przedwcześnie, dlatego powinny one pozostawać pod opieką poradni neonatologicznych. W trakcie regularnych kontroli u lekarzy neonatologów, którzy kontrolują także właściwy sposób żywienia, pierwsze zwiastuny tej choroby są szybko rozpoznawane i ryzyko pojawienia się pełnoobjawowej krzywicy maleje.
Niestety, o ile o najmłodsze dzieci dbamy bardzo troskliwie, to powyżej pierwszego roku życia pojawiają się pewne zaniedbania. U dzieci starszych niż 12. miesiąc życia, niedobór witaminy D3 powoduje także zmiany w układzie kostnym, które są trudniejsze do rozpoznania, bo nie są tak charakterystyczne jak u niemowląt. Z niewiadomych przyczyn część rodziców przestaje podawać witaminę D3 po pierwszych lub po drugich urodzinach. To błąd. Jak pokazują polskie i międzynarodowe badania, niedobory witaminy D i zaburzenia gospodarki mineralnej organizmu, a w konsekwencji objawy krzywicy, mogą się pojawić nie tylko u niemowląt, ale także u nieco starszych dzieci, a nawet u młodzieży dorastającej.
Jakie są najczęstsze objawy tego schorzenia?
U najmłodszych dzieci mogą pojawić się klasyczne objawy krzywicy. Są to: kwadratowa czaszka, rozmiękanie kości czaszki, opóźnione zarastanie ciemiączek, różaniec krzywiczy, bruzda krzywicza, bransolety krzywicze. U niemowląt po 6. miesiącu życia później wychodzą zęby, wyginają się kości podudzia.
Często krzywicy towarzyszy anemia. Lekarze i rodzice zwracają uwagę na obniżone napięcie mięśni brzucha. Krzywica jest wynikiem nieprawidłowego rozwoju i mineralizacji układu kostnego organizmu. Na skutek prowadzonych kampanii informacyjnych wśród rodziców, coraz rzadziej u dzieci widzimy objawy krzywicy. Uważam za sukces to, że choć nadal diagnozujemy niedobory witaminy D3 w populacji polskiej, to obecne pokolenie lekarzy niezwykle rzadko musi diagnozować i leczyć klasyczną krzywicę z niedoboru witaminy D3.
Czyli niedobór witaminy D to jedyna przyczyna krzywicy?
Nie jedyna, ale taka, której mogłoby nie być dzięki właściwej profilaktyce. Objawy krzywicy mogą towarzyszyć innym chorobom. Dla prawidłowego rozwoju kości i zębów oprócz witaminy D potrzeba jest właściwa podaż wapnia, fosforu, magnezu, witamin A, K, a także białka. W kościach znajduje się ponad 98 proc. wapnia i fosforu – to taki magazyn, z którego czerpie cały organizm. Dobrze, by do organizmu nie dostawały się metale ciężkie jak ołów, stront, rtęć, bo one również zostaną zgromadzone w kościach.
Niedobór witaminy D, zarówno w czasie intensywnego wzrostu jak i w ciągu całego życia nie służy zdrowiu. Dzięki oznaczaniu stężenia w surowicy krwi możemy stwierdzić niedobór witaminy D, ale także nie obawiać się, że nadmierna podaż może nam zaszkodzić.
Jakie więc są inne powody?
Oprócz chorób związanych z zespołami zaburzeń we wchłanianiu, także choroby wątroby, nerek, przyjmowanie przewlekle leków. Przyczyną krzywicy może być również źle dobrana dieta, gdy w posiłkach jest zbyt mało wapnia lub fosforu albo ich proporcje są zaburzone. Częstym błędem dietetycznym w żywieniu dzieci i osób dorosłych jest rezygnacja z łatwo dostępnego źródła wapnia i fosforu jakim są produkty mleczne.
Czy przy „nadrobieniu” deficytu witaminy D, fosforu czy wapnia, objawy krzywicy znikną?
Odpowiedź zależy od zaawansowania zmian. Niektóre objawy jak duże deformacje układu kostnego pozostawią ślady do końca życia. Dlatego ważna jest szybka reakcja po pojawieniu się pierwszych objawów, ustalenie przyczyn i kontrola przestrzegania zaleceń.
Na koniec pytanie o kobietę w ciąży. Czy przyszła mama może zminimalizować ryzyko wystąpienia tej choroby u swojego dziecka?
Dobry stan zdrowia w okresie planowania oraz przez całą ciążę, wpływa na stan zdrowia dziecka i programuje go metabolicznie. Czyste powietrze, adekwatna aktywność fizyczna i prawidłowa dieta, służą zarówno kobiecie jak i jej nienarodzonemu dziecku. W czasie ciąży kobieta kształtuje przyszłe zdrowie swojego potomka: może zadbać o zęby i kości, podobnie jak o rozwój inteligencji i odporność.
