Prof. Agnieszka Mielczarek
Wieloletni nauczyciel akademicki, obecnie jest kierownikiem Zakładu Stomatologii Zachowawczej w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym oraz konsultantem krajowym w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endodoncją. Pełni również funkcje prodziekana ds. kierunków: lekarsko-dentystycznego, higieny stomatologicznej i technik dentystycznych na Wydziale Lekarsko-Stomatologicznym WUM. Jest vice-prezesem Polskiego Towarzystwa Stomatologii Geriatrycznej. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się głównie na promocji zdrowia jamy ustnej, wczesnej diagnostyce i leczeniu próchnicy i zmian erozyjnych, wdrażaniu nowych technologii w ocenie tkanek zęba, biofilmie jamy ustnej i kontroli zakażeń jamy ustnej. Jest zaangażowana w badania naukowe oparte na współpracy z wieloma ośrodkami krajowymi i zagranicznymi. Autorka ponad 100 publikacji w czasopismach polskich i międzynarodowych.
Problemy ze zdrowiem jamy ustnej często zaczynają się od erozji szkliwa. Stomatolog wyjaśnia, jakie ma to znaczenie dla zdrowia całego organizmu i jak zapobiec tym zmianom na wczesnym etapie.
Czym jest szkliwo i jaką rolę pełni dla zdrowia jamy ustnej?
Szkliwo jest najbardziej zewnętrzną, najtwardszą i najsilniej zmineralizowaną tkanką, która pokrywa struktury zęba. Wszystkie procesy, jakie zachodzą w jamie ustnej, bezpośrednio wpływają na szkliwo. Bardzo ważne jest więc, żeby w tym środowisku funkcjonowała pewna równowaga. Jama ustna to zarówno narząd żucia, mowy, jak i element układu oddechowego. To tu zachodzą też naprzemienne procesy de- i remineralizacji. Bardzo ważne jest aby w tym ekosystemie zostały zachowane równowaga mineralna i mikrobiologiczna, bo to warunkuje prawidłowy stan zdrowia.
Choroby, które bezpośrednio wpływają na szkliwo, to próchnica zębów oraz zmiany erozyjne. Obie zachodzą pod wpływem kwasów, które pojawiają się w jamie ustnej. Próchnica dotyczy kwasów, które są produkowane przez drobnoustroje – bakterie próchnicotwórcze. Zmiany erozyjne również zachodzą pod wpływem kwasów, ale są to kwasy pochodzenia niebakteryjnego. Mogą być związane z czynnikami wewnętrznymi lub zewnętrznymi. Zewnętrzne to najczęściej pokarmy i napoje o niskim pH, które przyczyniają się do rozpuszczenia wierzchniej warstwy szkliwa. Wewnętrzne najczęściej związane są z zaburzeniami ogólnoustrojowymi, takimi jak np. refluks czy bulimia której towarzyszą wymioty.
Czy sposób żywienia może powodować erozję szkliwa?
Wiedza na temat prawidłowego odżywiania pozwala zachować zdrowie jamy ustnej i zdrowie całego organizmu. Ryzyko erozji szkliwa zmniejszymy ograniczając spożycie kwaśnych produktów o niskim pH. Na przykład wszystkie produkty izotoniczne o niskim pH z jednej strony poprawiają nawodnienie organizmu, a z drugiej – wpływają na strukturę szkliwa i mogą powodować jego rozpuszczenie. Napoje gazowane o niskim pH, takie jak popularna cola, są powszechnie dostępne, ale musimy mieć świadomość, że częste ich spożywanie też powoduje inicjowanie zmian erozyjnych.
W jaki sposób objawia się kwasowa erozja szkliwa?
Dla pacjenta te wstępne fazy być może nie będą dostrzegalne, ale to, co może on zaobserwować, to zmiany estetyczne. To często zagłębienia, kratery czy dołki w obrębie szkliwa. Pierwszym objawem, na który najczęściej pacjenci reagują, jest natomiast tzw. nadwrażliwość zębiny. Przy rozpuszczeniu zewnętrznej warstwy szkliwa, w reakcji na gorące czy zimne potrawy i napoje lub szczotkowanie zębów może pojawić się ostry, krótkotrwały ból.
Czy erozji można przeciwdziałać?
Mamy szeroką gamę produktów, które nam mogą pomóc w niwelowaniu tego typu objawów. Podstawą jest nabycie odpowiednich nawyków dietetycznych i higienicznych. Ogromną role pełni w tym względzie zespół stomatologiczny, który uświadomi pacjentowi, etiologię wspomnianych objawów. Dodatkowo możemy stosować preparaty, które będą remineralizowały zmiany – odbudowywały strukturę i blokowały kanaliki zębinowe. Często są to produkty z fluorem, jonami wapnia czy jonami fosforanowymi. W piśmiennictwie ostatnich lat pojawiają się polifenole, obecne m.in., w winogronach jako związki hamujące powstanie zmian erozyjnych.
Czym grozi zaniechanie prawidłowej higieny w trosce o zdrowie szkliwa?
Jama ustna jest integralnym elementem naszego organizmu. Stąd, wszystko co się w niej dzieje, wszelkie dysfunkcje układu stomatognatycznego mają ogromny wpływ na zdrowie ogólne. Zarówno powikłania próchnicy jak i nieleczone choroby przyzębia uruchamiają kaskadę procesów, które wpływają na nasz cały organizm. Warto podkreślić to w aspekcie próchnicy, która powinna być traktowana podobnie jak cukrzyca czy nadciśnienie, jako choroba cywilizacyjna związana ze stylem życia. Z kolei prawidłowe żucie wpływa również na pracę naszego mózgu – wspomaga odpowiednie ukrwienie tego narządu. Jeśli proces ten jest niewłaściwy, to zwiększa się ryzyko zaburzeń funkcji poznawczych.
