Współczesna kobieta ma do wyboru wiele środków antykoncepcyjnych o różnych mechanizmach działania. Na rynku obecne są zarówno środki mechaniczne (takie jak np. prezerwatywa), chemiczne (środki plemnikobójcze) jak i hormonalne. Najwyższą skutecznością działania charakteryzują się środki hormonalne, dostępne w różnych formach.
Rodzaje hormonalnych środków antykoncepcyjnych
Sposób działania hormonalnych środków antykoncepcyjnych opiera się na dwóch grupach hormonów – estrogenach oraz progestagenach. Progestageny są odpowiedzialne za zahamowanie owulacji (czyli jajeczkowania). Ich działanie opiera się na hamowaniu wydzielania hormonów odpowiedzialnych za wystąpienie jajeczkowania – wykazują tzw. działanie antygonadotropinowe. Estrogeny (nazywane czasem żeńskimi hormonami płciowymi) natomiast wzmacniają działanie progestagenów, hamują wydzielanie pozwalają na lepszą regulację krwawień miesiączkowych.
Dostępne są dwa rodzaje hormonalnych środków antykoncepcyjnych – preparaty zawierające zarówno progestageny jak i estrogeny (należą do nich dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, plastry antykoncepcyjne, pierścienie dopochwowe) oraz preparaty zawierające jedynie składnik progestagenny (jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, hormonalne wkładki wewnątrzmaciczne, implanty antykoncepcyjne).
Skoro więc istnieje możliwość stosowania środków opartych jedynie na progestagenach – po co składnik estrogenny w środkach antykoncepcyjnych? Estrogeny, poza wymienionymi wcześniej działaniami, wywierają w organizmie kobiety szereg innych działań wykazując tak zwane korzyści pozaantykoncepcyjne. Jakie to działania i w jaki sposób pacjentka może z nich skorzystać?
Korzyści pozaantykoncepcyjne estrogenów
Przede wszystkim estrogeny redukują objawy nadmiernej androgenizacji (takie jak np. uporczywy trądzik). Ich stosowanie u kobiet z problemami skórnymi może złagodzić objawy dermatologiczne, zwiększając komfort życia pacjentki. Hormony te mogą również złagodzić objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego, pozwalają na uregulowanie oraz zmniejszenie obfitości krwawień miesiączkowych (tym samym przeciwdziałając wystąpieniu niedokrwistości u kobiet z obfitymi miesiączkami). U kobiet ze schorzeniami dodatkowymi, takimi jak zespół policystycznych jajników (PCOS) czy endometrioza stosowanie dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych jest leczeniem pierwszego rzutu.
Przeciwwskazania do stosowania estrogenów
Niestety, środki antykoncepcyjne zawierające estrogeny nie mogą być stosowane u wszystkich pacjentek. Estrogeny zwiększają ryzyko wystąpienia epizodu zakrzepowo – zatorowego (czyli zawału mięśnia sercowego, udaru niedokrwiennego mózgu, zakrzepicy żył kończyn dolnych), i ich stosowanie u pacjentek z grup podwyższonego ryzyka jest zbyt niebezpieczne. Przebyty zawał mięśnia sercowego, udar mózgu, nadciśnienie tętnicze, otyłość, palenie papierosów (szczególnie po 35 roku życia), długotrwałe unieruchomienie dyskwalifikuje pacjentkę ze stosowania dwuskładnikowych środków antykoncepcyjnych.
Tej grupie pacjentek szczególnie poleca się środki oparte jedynie na progestagenach. Nie zwiększają one ryzyka powstania zakrzepu równocześnie zachowując bardzo wysoką skuteczność antykoncepcyjną. Są one dostępne w różnych formach – zarówno jako środki antykoncepcji codziennej (progestagenne tabletki antykoncepcyjne) jak i środki długodziałające, niecodzienne, które po aplikacji uwalniają hormon stopniowo przez kilka lat (wkładki antykoncepcyjne, implanty antykoncepcyjne).
Hormonalne środki antykoncepcyjne są skuteczną metodą zapobiegania niechcianej ciąży. Wybór optymalnego środka powinien zostać podjęty przez pacjentkę po rozmowie z lekarzem ginekologiem, rozważeniu wszystkich wskazań i przeciwwskazań. Odpowiednio dobrany preparat będzie mógł zapewnić pacjentce wygodę stosowania oraz działanie antykoncepcyjne bez dużego ryzyka wystąpienia działań niepożądanych.
